"Praten over suïcidale gedachten helpt"

In gesprek met
schrijfster Morgan-Mae Bibo

Fotografie | Humphrey Daniels

Authentiek, met een vleug humor en lichte zelfspot, dat typeert de autobiografische debuutroman ‘Mistig’ van de 25-jarige Morgan-Mae Bibo. Een ware pageturner over wanhoop en de moed om door te gaan. Of zoals Titia Feldmann van MIND aangeeft: “Schrijfster Morgan-Mae neemt je als lezer mee in haar twijfels en onzekerheden, maar ook in haar levensdrang, creativiteit en onopgesmukte eerlijkheid.”
En juist dat maakt deze roman die gaat over mentale worstelingen en suïcidaliteit onder jongeren zo krachtig, het is toegankelijk en niet intens zwaar. Goede ingrediënten om met jongeren een open gesprek aan te gaan over deze thema’s en dat is nu precies wat schrijfster Morgan-Mae Bibo wil bereiken met haar boek.

Je hebt het boek bewust geschreven voor een jonge doelgroep van 15 tot 24 jaar. Waarom?

“Ik was zelf 15 jaar toen ik voor het eerst suïcidale gedachten had en het idee had dat ik de enige was die zo dacht. Ik voelde me daardoor heel raar en eenzaam en ik had het gevoel dat ik gefaald had. Ik denk dat het goed is voor jongeren om een boek te lezen waar dit thema in voor komt, zodat jongeren met suïcidale gedachten zich niet gek of vreemd hoeven te voelen, zoals ik deed. En voor andere jongeren is het goed om te weten dat iemand zich zo kan voelen.”

Het aantal jongeren tot 30 jaar dat door zelfdoding om het leven is gekomen, lag het afgelopen jaar 15 procent hoger dan in voorgaande jaren. Vooral onder jongeren tussen 20 en 30 jaar is het aantal suïcides toegenomen, blijkt uit cijfers van de Commissie Actuele Nederlandse Suïcide Registratie (CANS).
Morgan-Mae gaat naar aanleiding van haar boek met leerlingen in heel het land in gesprek over mentale problemen en suïcidaliteit. En daarom is op 6 september, aan de vooravond van World Suicide Prevention Day (10 september a.s.) het boek gelanceerd op de oude middelbare school van de schrijfster -het Griftland College in Soest- en zal ze hier binnenkort in gesprek gaan met leerlingen over het thema van het boek. En om dat kracht bij te zetten nam het Griftland Collega deze middag al 100 boeken af!

Morgan-Mae Bibo temidden van klankbord Johan, docente Frans Lize van den Berg, hulphond Giel en en therapeute Herma Betten

Morgan-Mae Bibo

Schrijfster Mistig

Waar gaat het boek over?

“Met ‘Mistig’ vertel ik het verhaal van Kim, een jonge meid van 20 jaar die is vastgelopen in het leven omdat ze vindt dat alles perfect moet zijn. Daardoor worstelt ze met zichzelf, wordt ze suïcidaal, doet een poging en krijgt vervolgens hulp om uit haar negatieve gedachtestroom te komen. Kim moet leren dat het oké is dat het leven soms een zesje is. Dat het niet altijd perfect hoeft te zijn. En dat als het maar een 1 is, het niet gelijk een 10 wordt. Dat je tussenstappen mag maken en de tijd mag nemen. En vooral dat het oké is om hulp te vragen, of om naar een psycholoog te gaan. Uiteindelijk geeft Kim toe dat ze niets liever wil dan deel uitmaken van de maatschappij, maar dat ze niet durft.”

Fragment uit Mistig:

‘Ik denk dat ik bang ben om het te verprutsen,’ zeg ik voorzichtig. ‘Dat ik heel hard mijn best doe om wat van het leven te maken en toch nog faal. Zo bang om de wedstrijd te verliezen dat ik niet aan de startlijn verschijn. Doordat ik niet meedoe weet ik dat ik de race gegarandeerd verlies. Maar niet meedoen is fijner dan meedoen, alles te geven en tweede te worden. Ik wil niet verliezen!’ (uit Mistig, 2022)

Voel jij dit zelf ook zo?

“Ja. Ik ben nu een jaar afgestudeerd en op zoek naar een baan. Ik heb het gevoel dat ik alles goed en perfect moet doen en dat mijn eerste baan ook gelijk een topbaan moet zijn. Dat is inderdaad waarom ik Kim dit laat zeggen in het boek. Ik denk dat ik hierin niet de enige ben, ik zie meer jongeren op de rem staan en liever niets doen dan de verkeerde keuze te maken. En dat niks doen is echt niet goed, weet ik nu.”

Waarom is niks ondernemen niet goed?

“Inmiddels weet ik dat als ik weinig doe op een dag, ik aan het eind van de dag het gevoel heb dat ik weer een dag heb verspild. Daardoor krijg ik een heel negatief beeld van mezelf en nemen suïcidale gedachten toe. Kijk, je leert van jongs af aan dat je op een stoel moet zitten en moet luisteren, dat je je best moet doen op school zodat je een goede opleiding kan volgen, daarna een goede baan krijgt waarmee je geld verdient voor een huis, een auto, etc. Dus van jongs af aan leer je dat je in dat hokje moet passen en daardoor word je onder druk gezet en ligt de lat hoog. Terwijl ik denk dat lang niet iedereen in dat hokje past. De definitie van wat ‘goed’ is, vind ik lastig: Ik meet mezelf met de rest van de maatschappij en zou dus een baan van 9 tot 5 op een kantoor moeten hebben. Maar dat wil ik helemaal niet, dat lijkt me verschrikkelijk! Maar toch neem ik het mezelf kwalijk dat ik niet achter zo’n baan aan ga.”

Kun je iets doen om die suïcidale gedachten te verminderen?

“Ja dagbesteding! Wanneer ik ergens mee bezig bent en mezelf nuttig maak, denk ik veel minder negatief over mezelf aan het eind van de dag. Alleen al het schrijven van dit boek was voor mij een manier om mezelf nuttig te voelen. Het schrijfproces is voor mij heel belangrijk geweest omdat je langzaam iets aan het creëren bent dat steeds meer vorm krijgt. Ik kreeg steeds meer inspiratie en hoe meer ideeën ik kreeg, des te blijer ik werd!

Op een gegeven moment dacht ik: ‘Wow, ik kan dit gewoon.’ Ik had het doorzettingsvermogen en dat heeft mijn zelfbeeld heel erg goed gedaan. Daarnaast bracht het schrijven structuur in de dag. Ik begon in de ochtend. Ging gewoon zitten, ook al was er geen inspiratie. En dan kwamen de woorden alsnog. Door in elk geval in de ochtend ‘goed bezig te zijn’, voelde ik me de rest van de dag beter over mezelf.”

"Werk of dagbesteding helpt tegen suïcidale gedachten. Het is fijn om nuttig bezig te zijn"

Het boek is nu af en te koop. Wat hoop je dat er nu gebeurt?

“Ik hoop dat het verhaal van Kim helpt om het gesprek over mentale problemen en suïcidaliteit te kunnen openen. Jongeren moeten kunnen praten over psychische problemen. Het is toch nog steeds een onderwerp dat in de taboesfeer zit. Als het helpt dat ik mijn ervaringen vertel zodat anderen ook hun verhaal durven te vertellen, doe ik dat graag. Erover praten is heel belangrijk en daar verergert suïcidaliteit ook niet door. Ik heb zelf juist gemerkt dat op de momenten dat ik uitspreek dat ik suïcidale gedachten heb, het minder erg wordt. Dan wordt het opeens concreter en ga ik mezelf afvragen: ‘Wil ik echt dood of wil ik rust en even pauze van mezelf?’ En eigenlijk kom ik dan altijd tot de conclusie dat het dat laatste is. Toen ik het schrijven van ‘Mistig’ had afgerond, dreigde ik weer een terugval te krijgen, want mijn invulling van de dag verdween. Dat heb ik na mijn afstuderen ook al meegemaakt en dat pakte ronduit slecht uit. Dus om dat te voorkomen, ben ik op zoek gegaan naar werk om bezig te blijven. Ik werk nu als vrijwilliger op de dierenambulance. Het rijden van de ambulance en het verzorgen van de dieren doet me heel goed: ik ben mijn huis uit en ik kan me inzetten voor iemand of iets anders. Dat is fijn.”

Wat hoop je voor de toekomst? Komt er een vervolg op ‘Mistig’?

“Dat zou leuk zijn! Maar nu eerst ‘Mistig’ aan de man brengen. Ik heb als wens dat eindexamenleerlingen dit boek mogen lezen voor hun verplichte boekenlijst. Het liefst wil ik dat elke jongere dit boek kan lezen. Daarom gaan we een campagne starten waarbij het boek bij alle circa 150 bibliotheekorganisaties terecht komt, zodat het toegankelijk wordt voor deze normaal moeilijk te bereiken doelgroep. En ik ga op middelbare scholen met leerlingen in gesprek over het boek en het thema. Zodat een 15-jarige die voor het eerst negatieve gedachten heeft, weet dat hij of zij niet de enige is en dat het niet raar of vreemd is. En dat iemand in vertrouwen nemen en erover praten, helpt. Echt waar.”

‘Mistig’ biedt een intense leeservaring

C.Titia Feldmann (MIND) over Mistig

Ondanks mijn gevorderde leeftijd kostte het me geen moeite me in te leven in de hoofdpersoon Kim. Na een paar regels voelde ik me naast haar liggen in dat ziekenhuisbed, leefde mee met haar verwarring, eenzaamheid en boosheid. Een toestand waarin ieder gesprek, iedere ontmoeting er toe doet. Een paar bladzijden verder kwam de wat angstige vraag bij me op: kan, mag, wil ze echt alleen naar huis? Zo snel?

Schrijfster Morgan-Mae Bibo gebruikt heldere en concrete taal om haar verhaal, het verhaal van Kim, te vertellen. Ze neemt je als lezer mee in haar twijfels en onzekerheden, maar ook in haar levensdrang, creativiteit en onopgesmukte eerlijkheid. Af en toe klinkt lichte zelfspot door, die het voor de lezer wat luchtiger maakt.

Bladzijde voor bladzijde las ik verder – ik wilde weten hoe deze jonge vrouw haar weg zoekt en langzamerhand vindt, hoe therapie en mensen om haar heen haar daar wel of niet bij helpen. Hoe zij omgaat met onverwachte tegenslagen en gebeurtenissen. Hoe zij leert minder afhankelijk te zijn van oordelen van anderen, zichzelf de moeite waard te vinden. Een van de mooie uitspraken in het boek vond ik: ‘Durf te leven, ook als je bang bent.’

Veel jongeren, tieners en twintigers, worstelen met deze thema’s. Ieder op zijn of haar manier. Het gevoel dat je niet alleen bent met je worstelingen, dat je niet gefaald hebt als je het zo moeilijk hebt, dat er wegen en mogelijkheden zijn om door te gaan, kan van grote waarde voor hen zijn. Dat is wat dit boek van Morgan-Mae Bibo bij uitstek kan bieden. Dan moet je wel bereid zijn het boek open te slaan en te gaan lezen…