Wat is Suïcidaliteit?

We spreken van suïcidaliteit wanneer iemand gedachten heeft over zelfdoding, de intentie heeft zichzelf te doden, bezig is met het voorbereiden van zelfdoding of een poging doet om zichzelf te doden. Suïcidaal gedrag bestaat dus niet alleen uit handelingen maar ook uit gedachten.

De meeste personen met suïcidaal gedrag willen niet dood, maar willen dat hun lijden stopt. Ze zien geen andere oplossing en zien zelfdoding als enige oplossing om te kunnen ontsnappen uit een vaak uitzichtloze situatie. 

Oorzaak suïcidaliteit verschilt per persoon

Suïcidaliteit komt vrijwel nooit voort uit één oorzaak, over het algemeen spelen er meerdere problemen. Er is vaak sprake van (ernstig) psychisch lijden. Dat kan veroorzaakt worden door een fysieke of psychische aandoening, maar er kunnen ook sociaal maatschappelijke problemen aan ten grondslag liggen, zoals schulden, een faillissement of een verbroken relatie. Suïcidaliteit komt in de regel voor als een persoon het gevoel heeft klem te zitten: iemand zit in een situatie waarin hij of zij zelf geen ontsnapping meer ziet en redding door anderen ook niet mogelijk acht.

Hoe vaak komt suïcidaliteit voor?

Gemiddeld overlijden in Nederland vijf mensen per dag aan zelfdoding. Dat zijn jaarlijks ongeveer 1800 mensen. Daarnaast doen ongeveer 135 mensen per dag een suïcidepoging.

De meeste zelfdodingen worden gepleegd door 50- tot 60-jarigen, zowel bij mannen als vrouwen. In 2021 maakten 304 mannen en 128 vrouwen van 50 tot 60 jaar een eind aan hun leven. Zowel bij mannen als bij vrouwen is dit bijna een kwart van alle zelfdodingen (bron www.cbs.nl). Ongeveer 250.000 naasten worden jaarlijks getroffen door een zelfdoding van een dierbare. Nabestaanden blijven vaak achter met vragen, verwarring en schuldgevoelens.

Suïcide en Sterk door Werk

Onder mensen die ggz-zorg en/of een uitkering ontvangen, komt suïcidaliteit vaker voor. Suïcidepreventie is dan ook een belangrijk aandachtspunt van het convenant Sterk door Werk.

Veertig procent van de mensen die aan suïcide overlijdt, is in zorg bij de ggz.  Verder blijkt uit cijfers dat mensen met een bijstands- of arbeidsongeschiktheidsuitkering vijf keer vaker suïcide plegen. Kijk hier voor meer informatie over suïcidepreventie van Sterk door Werk.

focus suïcidepreventie door professional

De focus van het convenant ligt onder andere op de signaleringsfunctie van de professionals. Hoe kunnen professionals suïcidaliteit beter signaleren en hoe moeten ze vervolgens handelen? Signaleren, bespreekbaar maken en waar nodig doorverwijzen, dat is waar het convenant de professionals bij wil ondersteunen met kennis en kunde. Voor goede suïcidepreventie is een brede samenwerking nodig, waarin organisaties binnen de domeinen Werk & Inkomen en zorg ook deelnemen. Sinds 2016 werken ggz-instellingen samen via Supranet: ggz, Suïcide Preventie Actie Netwerk. Dit is een landelijk ‘levend’ netwerk voor en door hulpverleners, hulpvragers en hun naasten. Het doel is dusdanig goede zorg bieden zodat niemand overlijdt door zelfdoding. Zicht krijgen op de kwaliteit van zorg vormt een vertrekpunt om dit doel te bereiken.

Behandeling van suïcidaliteit

De precieze behandeling hangt af van het persoonlijke verhaal in kwestie. Belangrijke pijlers waar de zorg zich op richt: in contact zijn, veiligheid bieden, zorgen voor continuïteit en contact onderhouden met de naasten.

Suïcidaliteit onder jongeren

Suïcide is doodsoorzaak nummer 1 onder jongeren van 10 tot 25 jaar. Het aantal jongeren tot 30 jaar dat door zelfdoding om het leven is gekomen, lag het afgelopen jaar 15 procent hoger dan in voorgaande jaren. Vooral onder jongeren tussen de 20 en 30 jaar is het aantal suïcides toegenomen, blijkt uit cijfers van de Commissie Actuele Nederlandse Suïcide Registratie. De Coronacrisis heeft hier waarschijnlijk aan bijgedragen. Schrijfster Morgan-Mae Bibo schreef de autobiografisch roman Mistig over suïcidaliteit en mentale gezondheid onder jongeren en gaat binnen organisaties graag het gesprek aan over deze thema’s.

Suïcidaliteit onder mannen

Tweemaal zoveel mannen als vrouwen overlijden in Nederland door zelfdoding. Het aantal suïcides onder mannen van middelbare leeftijd is al jaren hoog. Twee van de drie zelfdodingen zijn door mannen en meer dan de helft van die mannen is tussen de 40 en 65 jaar oud. Het wel of niet hebben van een baan speelt hierbij een grote rol. Lees hier een ervaringverhaal over suïcidaliteit onder mannen.

 Suïcidaliteit en werk

Wanneer iemand op de werkvloer praat over suïcidale gedachten, is het van groot belang deze signalen altijd serieus te nemen. Het is belangrijk dat leidinggevenden en HR hun onderbuikgevoel niet negeren en het gesprek aangaan, hoe moeilijk dat ook kan zijn. Laat de medewerker vrijuit praten en geef geen oordeel, maar luister en toon begrip. Stel voor om samen professionele hulp te zoeken wat doorgaans start bij de huisarts.

Suïcide en schulden

Mensen met schulden hebben twee keer zo vaak suïcidale gedachten als mensen zonder schulden. Praten helpt, het lucht op en helpt de gedachten te ordenen. Veel vrijwilligers en professionals vinden een gesprek over zelfdoding best spannend. Suïcidepreventie begint bij het herkennen van signalen en weten hoe je een gesprek over zelfdoding voert. Meer weten?

Suïcidepreventie vanuit community-aanpak

Suïcidepreventie is niet alleen de verantwoordelijkheid van de zorgsector. Succesvolle suïcidepreventie werkt alleen in een zogeheten community-aanpak. Binnen de Supranet Community-aanpak werken familie en naasten, GGD’en, de wijk- of buurtteams, huisartsen, scholen, politie, (sport)verenigingen, ggz-instellingen, maar ook de vervoers- en sociaaleconomische sector intensief samen en worden mensen in de regio opgeleid. Dit levert een essentiële bijdrage aan het terugdringen van suïcidaliteit. Het convenant Sterk door Werk neemt deel aan de Supranet Community en is landelijk contactpersoon voor 113, initiatiefnemer van Supranet Community.