Thema Stigma

Minder stigma op het werkt helpt mensen met een psychische kwetsbaarheid

Bijna driekwart van alle Nederlanders krijgt ooit te maken met een psychische kwetsbaarheid, zoals stress, burn-out, depressie, autisme of een andere stoornis en wordt hierdoor gehinderd in het vinden of behouden van werk. Het taboe op het hebben van een psychische kwetsbaarheid is groot. 70% van de mensen heeft last van stigma; ervaart vooroordelen of heeft te maken met discriminatie. Stigma is een krachtig negatief sociaal stempel op basis waarvan iemand wordt beoordeeld en benadeeld. De oorzaak is meestal onwetendheid.

Wat is stigmatiseren?

• Stigmatisering van werkzoekenden met een psychische kwetsbaarheid

Mensen met een psychisch kwetsbaarheid krijgen op hun weg naar werk regelmatig te maken met stigma. Vaak is het stigma op de psychische kwetsbaarheid nog een grotere belemmering om aan werk te komen dan de mentale klachten zelf. Uit onderzoek van Evelien Brouwers van Tilburg University (link naar onderzoek) blijkt dat 64 procent van de Nederlandse werkgevers niet snel een sollicitant aanneemt als ze weten dat deze persoon psychische problemen heeft. Zelfs als deze problemen over zijn, zou bijna een derde van de werkgevers alsnog liever op zoek gaan naar een andere kandidaat. Er is ook hoopvol nieuws blijkt uit het proefschrift van Kim Janssens ook van Tilburg University, waarin zij de vraag stelt: ‘hoe stigma en discriminatie de arbeidsparticipatie van mensen met psychische problemen kan beïnvloeden, en over de keuze om wel of niet open te zijn hierover op de werkvloer. Hieruit blijkt dat een relatief eenvoudige en betaalbare interventie, gericht op bewustwording van het stigma, al kan leiden tot sterk verbeterde arbeidskansen én een grotere kans op een duurzame arbeidsrelatie.

• Stigmatisering door werkgevers en collega’s

Veel mensen durven op hun werk niet open te zijn over hun psychische kwetsbaarheid omdat ze bang zijn voor negatieve reacties van andere collega’s of leidinggevenden Ze hebben last van discriminatie en vooroordelen. Een aanzienlijk deel van het verzuim op het werk wordt veroorzaakt door mentale problemen. Bij langdurig verzuim is psychische problematiek in ongeveer de helft van de gevallen de oorzaak. Wanneer medewerkers zich gehoord en zich veilig voelen verlaagt dit onnodige druk en werkstress en neemt de kans op uitval af. Een open cultuur draagt bij aan een gezonde werkvloer. Werkgevers en leidinggevende weten alleen vaak niet goed hoe ze om moeten gaan met medewerkers met een psychische aandoening en doen nog niet veel aan preventie.

• Stigmatisering door professionals

Mensen met een psychische kwetsbaarheid kunnen in hun zorgtraject of op hun weg naar werk door ggz-professional of bijvoorbeeld door medewerkers van de uitkeringsinstantie (zoals UWV of gemeente) gestigmatiseerd worden. Vaak onbewust en onbedoeld. Professionals hebben natuurlijk de intentie om onbevooroordeeld te werk gaat, maar zijn zich soms niet bewust van een blinde vlek op dit gebied. Zo kan een advies om eerst (volledig) te herstellen voor dat de cliënt gaat deelnemen aan het arbeidsproces onbedoeld remmend werken. Oordelen en aannames op basis van een diagnose staan herstel en arbeidsparticipatie in de weg. Door te kijken naar de mens achter de aandoening en te focussen op kwaliteiten, krachten, hoop en vertrouwen ga je stigma uit de weg.

• Zelfstigma als belemmering op weg naar werk

Ook zelfstigma kan een belemmering vormen voor arbeidsparticipatie. Bij zelfstigma passen mensen met een psychische kwetsbaarheid negatieve stereotyperingen die in de samenleving heersen op zichzelf toe. Het kan leiden tot verlies van motivatie, geloof of zelfs zelfvertrouwen bij het vinden van (betaald) werk en kan mensen weerhouden hulp te zoeken.

Sterk door werk zet in op minder stigma en meer focus op talenten

Destigmatisering is een van de belangrijkste speerpunten van Het convenant Sterk door Werk. Met z’n allen kijken naar talenten, vaardigheden en mogelijkheden in plaats naar ziekte en behandeling is hierbij noodzakelijk. Destigmatisering begint met bewust­wording en zorgvuldigheid. Bewustwording ontstaat door kennisdeling en kan gecreëerd worden door elkaar aan te spreken op stigmatiserend gedrag. Of door psychische klachten in een normaliserend kader te plaatsen. Iedereen kan er last van krijgen. Sterk door Werk gelooft in inclusief werkgeverschap als nieuwe standaard. Een inclusieve arbeidsorganisatie maakt optimaal gebruik van de diversiteit aan talenten op de arbeidsmarkt en stelt iedereen in staat om naar vermogen bij te dragen aan het bedrijfsresultaat.

Normalisering en destigmatisering van psychische kwetsbaarheid in relatie tot werk komt terug in alle activiteiten van het Convenant, maar maakt specifiek onderdeel uit van het project Hoofdzaak } Werk, In dit kader heeft convenantpartner MIND een aantal trainingen en tools ontwikkeld om (zelf)stigma tegen te gaan. Kennisvergroting en het inzetten van ervaringsdeskundigheid zijn middelen die het convenant gebruikt om bewustwording te vergroten.

Praktische tools en trainingen tegen stigmatisering op de werkvloer

Wil jij als professional of als werkgever aan de slag om stigma te voorkomen en wil je hier praktische tools voor of deelnemen aan een training?  Neem dan contact op met projectleider Destigmatisering Thomas Pruijsen van MIND: