Ministers Schouten en Helder op werkbezoek bij Reakt

De zorg, Werk & Inkomen, gemeenten én de politiek moeten de IPS-puzzel samen gaan leggen

Maandagmiddag 12.00 uur, en het is druk in de kantine van ggz organisatie Reakt op de Platinaweg in Den Haag. In de keuken wordt de lunch bereid voor deelnemers van één van de dagbestedingen en voor cliënten die op de bovenverdiepingen een afspraak hebben met hun behandelaar, jobcoach of trajectbegeleider. Iedereen sluit aan in de rij voor een vroege middagmaaltijd, vandaag sluit de keuken vroeger dan normaal. Over twee uur komen minister Carola Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) en minister Conny Helder (Langdurige Zorg en Sport) op werkbezoek.

Belang van IPS en structurele financiering ervan

In één van de spreekkamers boven eet Karen Bogers een broodje gezond terwijl ze nog een laatste keer haar gesprekskaarten doorneemt. In het dagelijks leven is ze manager bedrijfsvoering bij Reakt, onderdeel van de Parnassia Groep. Daarnaast is ze projectleider bij de Nederlandse ggz voor het programma Hoofdzaak } Werk. Voor dat project staat vandaag het werkbezoek van Carola Schouten en Conny Helder op de planning. Als organisator en gespreksleider heeft ze een duidelijk doel voor ogen: Laten zien hoe belangrijk IPS is voor de doelgroep en benadrukken dat structurele en bredere financiering hiervoor essentieel is. Daarvoor gaan de ministers in gesprek met mensen die in de praktijk met IPS te maken hebben. Naast deelnemers die een IPS-traject volgen, zijn dat de werkgevers, begeleiders, behandelaars en arbeidsdeskundigen.

Samenwerking tussen minister van Participatie en minister van Langdurige Zorg

De kantine is inmiddels leeg en aan kant, het koffiebuffet is opgesteld en zijn er 34 stoelen in een grote kring geplaatst. Om 14.00 uur ontvangt Karen de ministers, de mensen uit de praktijk en ook afgevaardigden van het convenant Sterk door Werk, onderzoeker Kim Janssens en gemeentelijk bestuurders. Nadat iedereen een plek heeft gevonden, trapt minister Helder af. Ze vertelt dat ze het belangrijk vindt om participatie aan het arbeidsproces voor mensen met een psychische kwetsbaarheid beter op de kaart te krijgen, en daarom samen optrekt met minister Schouten. Carola Schouten vult aan: “In Den Haag zijn wij geneigd om naar mensen te kijken vanuit ons eigen kader; Conny gaat over Langdurige Zorg en kijkt daarom naar de ggz, ik ga onder andere over Participatie en richt me daarbij op de mogelijkheden tot werk. Het is van belang dat we niet ieder alleen via onze eigen koker kijken, maar gezamenlijk op zoek gaan naar wat iemand met psychische problematiek nodig heeft.”

IPS in de praktijk

Wat Jennifer nodig had, was voor werkgever Edith Wesseling van Embrace van meet af aan duidelijk; een werkplek waar Jennifer zich prettig voelde, wat meer tijd om goed ingewerkt te worden en kennis te maken met collega’s én genoeg ondersteuning vanuit Edith en IPS-trajectbegeleider Hilde Frietman. Jennifer: “Ik vind het lastig om aan te geven wat ik nodig heb om goed te kunnen functioneren. Tijdens het IPS-traject ben ik vooral daarmee aan de slag gegaan.” Inmiddels heeft Jennifer haar tweede contractverlenging op zak en werkt ze zelf nieuwe receptionisten in.

Minister Schouten informeert hoe Jennifer en Edith aan elkaar gekoppeld werden. Edith: “Dat ging via de trajectbegeleider. Zij ging voor Jennifer op zoek naar een passende werkgever en ze kwam bij Embrace uit.” Minister Helder aan Edith: “Hoeveel tijd kostte het jou als werkgever, om de juiste functie voor Jennifer te vinden en te zorgen dat zij goed ingewerkt werd?” Edith: “Een aantal weken. Er gaat wat meer tijd in de voorbereiding zitten dan bij een reguliere werknemer; er zijn veel gesprekken vooraf geweest met Jennifer, en trajectbegeleider Hilde heeft me ook uitleg moeten geven over de wet-en regelgeving.”

Gespreksleider Karen stelt Michelle Stalenberg voor. Zij is werkzaam als coördinator bij schoonmaakbedrijf Gom, dat Reakt Platinaweg als opdrachtgever heeft. Het contact voor plaatsing van een aantal deelnemers aan het IPS-traject was dan ook snel gelegd. Michelle: “Het vraagt van ons als werkgever wel wat flexibiliteit. Het kan gebeuren dat een werknemer een terugval heeft en niet op zijn of haar werk verschijnt. Dan moeten wij dat als bedrijf oplossen, door bijvoorbeeld de ochtendschoonmaak bij onze opdrachtgevers te verplaatsen naar de avond omdat we voor vervanging moeten zorgen. In praktijk blijkt dat vaak geen probleem te zijn.” Carola Schouten: “Informeren jullie collega’s over de achtergrond van werknemers die in een IPS-traject zitten?” Michelle: “Vaak weet de voorman ervan, en die neemt de betreffende werknemer dan onder zijn hoede. Soms zijn werknemers zelf heel open naar collega’s toe, maar wij informeren zelf de collega’s niet.”
De presentatie die dr. Kim Janssens (Tilburg University) wat later die middag geeft, sluit aan op de vraag rond het openheidsdilemma. De door haar geïntroduceerde CORAL beslishulp kan werkzoekenden met een psychische kwetsbaarheid ondersteunen bij vragen rondom openheid in de werkomgeving.

Geen straf maar begeleiding bij scholing en werk

Karen geeft het woord aan Laurens, via een IPS-traject werkzaam bij Weverling Groenvoorziening. Laurens: “Ik ben op jonge leeftijd van school gegaan, dus heb mijn diploma niet gehaald. Het had voor mij echt uitgemaakt als ik op jonge leeftijd geen straf, maar begeleiding had gekregen bij werk en scholing, dat had veel problemen gescheeld.”

Dan: “Als veelpleger ging mijn cv ging nergens over. Maar dat bleek voor Weverling niet uit te maken. Ik werd met open armen ontvangen.” Werkgever Esther van Oosterwijk: “De achtergrond van Laurens deed er voor ons niet toe. Hij komt het best tot zijn recht als hij buiten werkt, dingen doét. En die doet hij goed, dus dan is zijn verleden voor ons niet relevant.” Esther geeft aan dat ze het fijn vindt dat Laurens zich thuis voelt bij Weverling, maar het mes snijdt aan twee kanten: “Laurens verdient gewoon zijn geld. We zijn geen liefdadigheidsorganisatie; hij moet wel leveren. En dat doet hij.”

Evenwicht tussen belastbaarheid en belasting

Arbeidsdeskundige Elly Mooijman wordt door Karen geïntroduceerd: “Binnen het IPS-traject ben ik steeds op zoek naar evenwicht tussen de belastbaarheid van de cliënt en de belasting van het werk. Daar wordt -in samenwerking met de trajectbegeleider- een plan op gemaakt zodat het werk passend, maar ook duurzaam gemaakt kan worden.”

Carola Schouten heeft over die duurzaamheid een vraag: “Wat gebeurt er als mensen die al werk hebben ten gevolge van psychische vraagstukken uitvallen? Kijken jullie dan hoe zij hun baan wel kunnen behouden?” Elly: “Als arbeidsdeskundige kijk ik aan de voorkant waar de kwetsbaarheid van een werknemer ligt, en waar hij of zij mogelijk op overvraagd zou kunnen worden. Eenmaal aan het werk is er regelmatig overleg met de jobcoach en werkbegeleider; zo proberen we de kans op uitval zo klein mogelijk te maken. Als we zien dat het toch de verkeerde kant op gaat, kijken we of en hoe de werkzaamheden aangepast kunnen worden. Maar 100% garantie is er niet.” Conny Helder merkt op: “De reflex bij werkgevers, het bedrijfsleven, maar ook bij de Arbodiensten én bij de behandelteams wanneer iemand uitvalt is vaak; ‘neem eerst maar even afstand’. Terwijl de vraag eigenlijk zou moeten zijn ‘wat heb je nodig?’ Met aangepaste taken kan iemand misschien aan het werk blijven.” In de hele kring wordt instemmend geknikt. Soms zijn het protocollen uit het verleden die in de weg staan.

Het valt even stil in de kring, de verhalen dalen langzaam in. Minister Schouten denkt hardop: “Ik hoor en zie hier allemaal zeer gemotiveerde werkgevers, en dat is mooi. Maar ideaal zou natuurlijk zijn dat iedere werkgever mensen met een kwetsbaarheid in het bedrijf op zou nemen. En de vraag is hoe die omslag gemaakt kan worden.”

In directe nabijheid van de eigen werkomgeving van de ministers zijn de eerste stappen daartoe gezet: Radboud is met een IPS-traject sinds een half jaar aan het werk als Kamerbewaarder; hij verleent hand-en spandiensten tijdens parlementaire vergaderingen. In 2016 kwam hij bij Reakt binnen en ging van dagbesteding via organisatie Binnenwerk in 2019 naar een betaalde functie.

De tijd vliegt. Het is inmiddels 15.30 uur, de officiële eindtijd van het werkbezoek. Communicatiemedewerkers van de ministers trekken hun jas vast aan, een teken dat er binnen afzienbare tijd afgerond moet gaan worden. Karen kijkt naar de klok en besluit Thomas Pruijsen, projectmedewerker WERK bij convenantpartner MIND, het laatste woord te geven voor de meer kritische blik op de huidige situatie. Thomas: “Ik hoop dat we naar een toekomst gaan waarin het niet meer uitmaakt bij welke instantie (of het nu een ggz-instelling is, UWV of de gemeente) je aanklopt en wat je arbeidsverleden is. Al deze zaken spelen nu een grote rol bij of en hoeveel kansen je krijgt als werkzoekende met een psychische kwetsbaarheid. Het is mijn droom dat de kansen straks voor iedereen gelijk zijn. Daarin hebben we nog een lange weg te gaan, dus ik zie uit naar het bestuurlijk overleg dat een vervolg gaat krijgen op 12 april. Want daarin moeten we het hebben over continuïteit in de financiering van de IPS-trajecten. Als er zekerheid komt over structurele bekostiging, zullen ook meer mensen de stap zetten om de opleiding voor trajectbegeleider te gaan volgen en zullen meer werkgevers zich melden.”
Minister Conny Helder beaamt het belang van structurele financiering: “Inderdaad, we hobbelen al een aantal jaren van potje naar potje, dus dat is binnen het bestuurlijk overleg een belangrijk punt.”

Dan is er, om het belang van de samenwerking tussen alle vandaag aanwezige partijen letterlijk en figuurlijk vast te leggen, nog een fotomoment. De fotograaf neemt de regie van Karen Bogers even over en dirigeert 34 personen naar de juiste plek. Tussendoor vinden beide ministers nog een moment om te vertellen wat ze meenemen van dit werkbezoek. Minister Helder: “Mooi waren de persoonlijke verhalen, dat je hier kunt voelen dat werk enorm belangrijk is voor mensen, dat zij daardoor verder kunnen.”

Politieke keuzes

Het vereist wat discipline van iedereen, maar dan heeft de fotograaf alle neuzen de goede kant op en is de groepsfoto binnen mum van tijd gemaakt. Net zo snel als de kantine om 14.00 uur volliep, stroomt deze nu ook weer leeg. Het is toch wat later geworden dan op de uitnodiging vermeld stond. Karen blaast uit. Tevreden? “Zeer tevreden! Ik ben blij dat de mensen om wie het draait bij de IPS-methodiek hun verhaal hebben kunnen vertellen. En dat er met volle aandacht naar geluisterd werd. Het is van belang dat we met Hoofdzaak } Werk de politiek voorbereiden op de keuzes die in Den Haag gemaakt moeten worden om veel meer mensen met psychische klachten aan het werk te helpen.”