‘Door deze baan ben ik een tevreden mens’
Fotografie | Nathan Mooij
Wie op een middag of avond, in afwachting van de trein op station Amersfoort de kiosk binnenloopt voor een kop koffie of een gevulde koek, heeft grote kans daar Jeffrey Bakhuizen (33) te treffen. Drie dagen, of beter gezegd 26 uur per week, voorziet hij de treinreizigers van een versnapering, vult de schappen bij en biedt hij met zijn kiosk beschutting tegen regen of andere vervelende weersomstandigheden. Dat doet hij al bijna twee jaar, naar volle tevredenheid.
Omgaan met autisme
Dat hij nu een tevreden mens is, wil niet zeggen dat Jeffrey dat in het verleden ook altijd is geweest. Op zijn 7e werd hij gediagnosticeerd met autisme. Hij zat al op speciaal onderwijs, en met de diagnose en wat tips van de kinderpsychloog moesten zijn ouders en hij het maar zien te rooien. Pas op zijn 16e kreeg het gezin thuisbegeleiding en mede hierdoor lukte het Jeffrey om zijn opleiding af te ronden.
Met zijn mbo-diploma dierverzorging op zak, verkende hij op 18-jarige leeftijd de arbeidsmarkt. Een stage bij een paardenboerderij leidde niet tot een arbeidscontract, maar met behulp van een jobcoach vond hij werk in de ouderenzorg. Zijn eerste echte baan, die na vier jaar ophield door reorganisaties binnen de instelling. Daarna volgde verschillende betrekkingen: Jeffrey werkte onder andere als administratief medewerker bij zorginstelling Sherpa, een timmerbedrijf en een groot tuincentrum. Met wisselende successen. Zelf heeft hij daar wel een verklaring voor: “Omdat een aantal van mijn bazen niet wisten om te gaan met mijn autisme, ging het op een gegeven moment niet meer. Ze begrepen het niet. Ik werd daar gewoon weggepest.”
Via IPS wel succes
Dat was het moment dat Jeffrey met IPS-trajectbegeleider Erna van der Geer van Kwintes in contact kwam; zij stond hem –de eerste tijd nog als jobcoach- bij om het gesprek aan te gaan met zijn leidinggevenden. En, toen de problemen onoplosbaar bleken, om nieuw passend werk voor Jeffrey te vinden. Ze gaan dus al een tijd terug. Jeffrey: “Ja, ik ken Erna al zeker een jaar of tien. Nu is ze mijn IPS-begeleider, en met haar heb ik deze baan gevonden. En hoewel ik in het begin dacht dat het niets voor mij zou zijn, werk ik nu al bijna twee jaar voor NS Kiosk.”
Dat Jeffrey niet direct warmliep om in de NS Kiosk van station Amersfoort te gaan werken, had vooral te maken met het feit dat hij dacht dat het veel te druk voor hem zou zijn: “Door mijn autisme kan ik slecht met drukte omgaan; met name als ik veel prikkels tegelijk krijg via mijn ogen, oren en neus, raak ik het kwijt. Dan hebben mijn zintuigen rust nodig, anders krijg ik hoofdpijn of word ik emotioneel.” In eerste instantie had hij dan ook gesolliciteerd bij De Stationshuiskamer in Baarn, een plek waar reizigers kunnen wachten en tegelijkertijd aan tafel rustig de krant kunnen lezen. “Veel oudere mensen komen daar naartoe. Het is een stuk rustiger dan de kiosk op het perron. Maar vanuit de jobcoaching van de NS werd me gezegd dat ik me daar misschien wel zou gaan vervelen. En daarom ben ik gaan solliciteren op de vacature in de kiosk. Zo ben ik er dus ingerold.”
In die kiosk is hij gewoon maar begonnen én er tot op heden ook gebleven. Hoe doet hij dat dan, met al die drukte om zich heen? Jeffrey: “Ik werk maximaal drie dagen achter elkaar, en daarna heb ik tenminste één, maar als het nodig is ook meer dagen rust. Omdat ik een avondmens ben, werk ik in de middag en avond, en dan zijn er twee diensten. Soms heb ik ‘sluit’, dan werk ik van 15.00 tot 22.30 uur. En dan is er ook een korte dienst, dat heet ‘spits’, van 14.00 tot 20.00 uur. Die diensten zijn voor mij goed te doen; omdat ik vaak laat in de nacht naar bed ga, is het prettig om pas in de middag met mijn werk te beginnen.”
Gamen tegen te veel prikkels
Blijft natuurlijk het feit dat, zeker als het spitstijd is, het er behoorlijk hectisch aan toe kan gaan in de stationskiosk. Hoe gaat hij daar dan mee om? “Als het te druk wordt in mijn hoofd, en we staan met z’n tweeën, dan kan ik er wel even tussenuit om een sigaretje te roken. Daarna gaat het wel weer. En als mijn werkdag erop zit, heb ik thuis een goede manier om te ontspannen: dan ga ik gamen.” Dat klinkt tegenstrijdig, want worden met gamen niet alle zintuigen tot het uiterste geprikkeld? Jeffrey: “Dat is wel waar, maar de wereld van de games is voor mij veilig: er gebeurt daar niets onverwachts, het is heel overzichtelijk. Dus ik kan juist heel goed ontspannen als ik daarmee bezig ben.”
Van de ongeveer 40 collega’s die Jeffrey heeft, is een klein aantal op de hoogte van zijn autisme, onder andere een collega met wie hij vaak samenwerkt en zijn leidinggevenden Esther Bouma en Bertin van Harten. Zij zijn de winkelmanagers van alle kiosken op de stations in Amersfoort. Over Jeffrey zegt Esther: “Ik kan eigenlijk alleen maar zeggen dat onze ervaring met hem erg goed is. Hij is een collega die vrolijk is en een goede sfeer brengt. Hij past goed in het team, is klantvriendelijk en draagt positief bij aan de kiosk. Het zijn een heleboel goede woorden, maar ze zijn ook allemaal terecht.”
Volgens Bertin staat zijn autisme Jeffrey op zijn werk in ieder geval niet in de weg: “We houden wel met een aantal zaken rekening. Zo plannen we hem niet in de ochtenden in en hij werkt niet meer dan drie dagen achter elkaar. En we zijn scherp op met welke collega’s hij samenwerkt; als een collega wat dwingender is, werkt dat niet prettig voor Jeffrey. Maar daar is goed rekening mee te houden. Jeffrey weet ons ook goed te vinden en kan duidelijk aangeven wat hij nodig heeft, de communicatie is prettig. Wij zijn blij met hem!”
‘Het leukste aan deze baan vind ik het klantencontact’
Schot in roos
De positieve ervaring met Jeffrey heeft zich uitbetaald: Inmiddels heeft hij een vast contract op zak. En waar hij bij aanvang alleen de ‘spitsdienst’ draaide en maximaal twintig uur per week werkte, doet hij nu ook de ‘sluitdienst’ en is zijn aantal werkuren opgehoogd naar 26.
Jeffrey: “Het leukste aan deze baan vind ik het klantencontact. Dat deed ik al bij het tuincentrum, en dat vind ik in de kiosk ook het leukst. Omdat ik het wel moeilijk vind om direct oogcontact aan te gaan met mensen, heb ik mezelf al op jonge leeftijd een truc aangeleerd: ik kijk de mensen niet echt in hun ogen aan, maar kijk naar de kleur van hun ogen. Dan lijkt het namelijk of ik ze recht aankijk.”
Steeds is IPS-begeleider Erna op de achtergrond, en indien nodig iets meer op de voorgrond, aanwezig. Jeffrey: “In dit traject werkt het anders dan in de andere IPS-trajecten; vanuit de Nederlandse Spoorwegen is er een eigen jobcoach.” Zij heeft weliswaar het begeleidingsstokje van Erna overgenomen, maar Erna houdt steeds een oogje in het zeil. Jeffrey: “Ze houdt in de gaten of ik niet te veel uren wordt ingepland, ze houdt voor mij contact met UWV, en mijn baas kan bij haar terecht als hij vragen heeft. En ik natuurlijk ook.”
Is de NS kiosk in Amersfoort het spreekwoordelijke schot in de roos voor Jeffrey, qua werk? “Op dit moment is het een schot in de roos. Ik heb het naar mijn zin, maar ik zal er niet de rest van mijn leven blijven waarschijnlijk. Ik was ook bezig om conducteur te worden, heb op een vacature gesolliciteerd. Maar dat is niet gelukt. Ik heb geen auto of brommer en bij vroege of late diensten zou ik dan niet thuis of op mijn werk kunnen komen. Ik vond het wel jammer toen het niet doorging, maar: ik heb het wél geprobeerd. En misschien in de toekomst probeer ik het nog een keer…”
Onder de mensen
Dan toch de hamvraag: Hoe belangrijk is werk voor Jeffrey? “Het is natuurlijk belangrijk omdat het financiële zekerheid biedt, het geeft ritme en ik kom onder de mensen. Als ik deze baan niet had, zou ik eigenlijk vooral contact hebben met mijn ouders. Ik ben vrijgezel, dus thuis ben ik alleen met mijn kat. Maar met mijn collega’s op het werk erbij, is het voor mij genoeg, meer hoeft ook niet. Ik ben vaak gewoon uitgeput als ik thuiskom. Ik vind het prima om werk en privé gescheiden te houden. Ik ben een zeer tevreden mens op dit moment.”
De IPS-trajectbegeleider & de Jobcoach
Erna van der Geer, IPS-Trajectbegeleider bij Kwintes Gooi en Vechtstreek
Odessie Molhoop, Jobcoach Diversiteit & Inclusie NS Retail
Als ervaren IPS-trajectbegeleider weet Erna als geen ander wat de belangrijkste taak is voor haar en haar collega’s: De wensverkenning bij de werknemer onderzoeken. “Ik zoek samen met de kandidaat uit wat ie leuk vindt om te doen. Waar ligt zijn interesse, waarmee zet ik hem ‘aan’.” Maar daar gaat nog een stap aan vooraf: “Er moet echt een intrinsieke drive bij de kandidaat aanwezig zijn om aan de slag te gaan, iemand moet echt wíllen werken.”
Met die motivatie zit het bij Jeffrey wel goed; “Hij is altijd positief ingesteld en enthousiast.” Erna ondersteunt Jeffrey bij allerlei zaken, van administratie tot logistieke planning: “We hebben samen beoordeeld hoe zijn fietsroute naar zijn werk liep en welke tijd daar mee gemoeid was. Jeffrey had zelf Google maps hiervoor bekeken, maar daar worden aspecten als fiets uit de schuur halen, shaggie rollen en roken, onderweg een extra stoplicht op rood en tegenwind niet in de fietstijd meegenomen. Ook heb ik aan zijn collega’s uitgelegd hoe Jeffrey graag werkt (met takenlijstjes en duidelijke opdrachten, initiatief nemen is moeilijk) en wat ASS (Autismespectrumstoornissen) inhoudt.
Bij NS Retail is ook een interne jobcoach aanwezig. Jobcoach Odessie: “Voordat de toekomstige werknemers via de participatiebanen bij ons aan de slag kunnen, hebben er al een aantal gesprekken plaatsgevonden met de trajectbegeleider zodat we zeker weten dat we kunnen bieden waar hij behoefte aan heeft, bijvoorbeeld op het gebied van werktijden en werkzaamheden.” De samenwerking tussen de jobcoach en de IPS-trajectbegeleider vergroot de kans op succes.
Ook collega’s met wie de kandidaat gaat samenwerken kunnen een beroep doen op de IPS-trajectbegeleider en de jobcoach. Odessie: “Zo wordt bijvoorbeeld de Harrie Helpt-training aangeboden.
Op de vraag wanneer een re-integratietraject voor Odessie als interne jobcoach, een geslaagde missie is, antwoordt zij: “Het is geslaagd als de werknemer een plek verworven heeft binnen het team en ondanks zijn kwetsbaarheid de gevraagde werkzaamheden kan uitvoeren. Bij Jeffrey is dat gelukt. Maar ook als de collega’s fijn kunnen samenwerken met hem, en vooral: als de werknemer trots is op wat hij heeft bereikt. Dat er weer een lach op zijn gezicht verschijnt als we het over werk hebben.”
Meer over werk voor mensen met een psychsiche kwetsbaarheid?
De Harrie Helpt Training
De Harrie Helpt training is een tweedaagse training, waarin de deelnemers worden opgeleid tot Harrie, tot interne jobcoach op de werkvloer. Deze training is ontwikkeld voor mensen die als Harrie zullen gaan functioneren of die dit al doen. In deze training krijgen zij informatie, theorie, praktijkvoorbeelden en tools die ze kunnen gebruiken bij hun begeleidende taak. Daarnaast is er in de training veel ruimte om ervaringen, ideeën en oplossingen uit te wisselen. De Harrie Helpt-training is officieel door het UWV erkend als voorwaarde voor interne jobcoaching.
