Interview met werkgever Diane Schoorl over krapte op de arbeidsmarkt

“Bij ons krijgt iedereen een 2^e, 3^e en als het nodig is, ­een 4^e kans”

Op dit moment staan er in Nederland 307.000 vacatures open; in de horeca, de zorg, het onderwijs en de bouw zorgt het personeelstekort ervoor dat restaurants noodgedwongen voor de lunch dicht blijven, afdelingen in ziekenhuizen moeten sluiten en klassen bij elkaar worden gezet. In Nederland is het woningentekort enorm, maar mensen om de huizen te bouwen zijn er nauwelijks. Steeds meer sectoren krijgen te maken met een krapte op de arbeidsmarkt, maar een oplossing lijkt niet direct voorhanden. Of toch?

1 + 1 is toch 2?

Van de 240.000 mensen met ernstige psychische problemen in de beroeps­bevolking, hebben er 38.400 een reguliere baan, werken er 9.600 in een beschut-werk-omgeving en willen 55.700 mensen zonder baan graag werken. Bijna 56.000 potentiële arbeidskrachten die -met de juiste begeleiding- het personeelstekort zouden kunnen verkleinen. De vraag ‘biedt de huidige krapte op de arbeidsmarkt kansen voor werkzoekenden met een psychische kwetsbaarheid?’ dringt zich op. Want 1 + 1 is toch 2? Natuurlijk is deze redenering erg kort door de bocht, want misschien liggen de interesses en talenten van de psychisch kwetsbaren niet binnen de sectoren die het meest last hebben van personeelstekorten. Of is de interesse er wel, maar hebben ze niet de juiste opleiding om het werk te kunnen doen…. Maar dáár ligt een kans. Steeds meer bedrijven zoeken hun eigen weg in het vinden van personeel, bijvoorbeeld door zelf opleidingen te starten en mensen naar een baan binnen het eigen (of gelieerd) bedrijf toe te leiden. En dan blijkt 1 + 1 toch zomaar 2. Dat deze constructie kan werken, daarvan is Haprotech het levende bewijs.

Van cursist naar vakman en uit de uitkering

Net voor de ingang van het Tata Steel-terrein linksaf, ligt het bedrijfspand van Haprotech. De roldeur van de werkruimte op de begane grond staat helemaal open, de geur van smeltende elektrodes vindt zijn weg naar buiten. De lasdocent staat geleund tegen de gevelmuur een kop koffie te drinken in de septemberzon. Hij is in afwachting van de cursisten die de avondopleiding lassen volgen, over twee uur start zijn volgende les. De leerlingen van de dagopleiding (waaronder mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt) hebben even na vier uur het pand verlaten, maar niet voordat de lascabines zijn opgeruimd en schoon­gemaakt voor de avondklas.

Diane Schoorl komt naar buiten; even een frisse neus, even een straal zon. Rood jasje, zwarte ballerina’s met een glitter, stevige pas. Ze is de algemeen directeur van het bedrijf dat ooit begon als technische groothandel, maar inmiddels bijna een kwart eeuw lasopleidingen verzorgt. Al in de vroege jaren negentig was er sprake van een tekort aan arbeidskrachten in de metaal-en installatiesector. Ondernemers die hun spullen kwamen kopen bij de groothandel, klaagden steen en been. Ingegeven door het structurele personeelstekort in de metaalbranche, startte Haprotech in 1997 met de eerste lasopleidingen om mensen op te leiden of om te scholen. In 2013 werd -samen met de gemeente Velsen- het eerste leerwerktraject opgezet om de werkloosheid aan te pakken. Bij de gemeente zaten ‘de bakken vol’ met potentiële kandidaten die -in eerste instantie via een re-integratiebureau, maar later door het eigen uitzendbureau van Haprotech- na hun opleiding direct aan de slag konden. Die baangarantie voor de cursist, de goed opgeleide vakman voor de werkgever én de inwoner die uitgeschreven kon worden uit de uitkering voor de gemeente, vormden een succesformule die Haprotech verder is gaan ontwikkelen. Zo kwam er naast het leerwerktraject lassen, ook het leerwerktraject metaalbewerker.

Diane Schoorl vertelt: “Naast de recruitment van ervaren arbeidskrachten, vormen de leerwerktrajecten de basis van ons aanbod van technisch personeel. In totaal zijn er op jaarbasis zo’n 150 tot 200 mensen die bij ons in opleiding zitten, waarvan ongeveer 40 mensen in een leerwerktraject. Een groot deel daarvan heeft een afstand tot de arbeidsmarkt. Omdat ze statushouder zijn, gedetineerd hebben gezeten of omdat ze een beperking hebben. Vaak weten wij bij aanmelding niet wat de achtergrond is van deze mensen, daar komen we meestal tijdens het eerste gesprek achter. Of niet. Voor ons is dat eigenlijk niet zo interessant, dat labelen van de aanmelders. Iedereen heeft wel wat, toch? Belangrijk voor ons is, dat ze fysiek in staat zijn om de opleiding te doen én dat ze gemotiveerd zijn.”

Les op maat & commitment

Hoe verloopt dan zo’n leerwerktraject? Diane: “De opleiding duurt acht weken, waarvan de cursisten vier dagen per week op zowel theoretisch gebied als in de praktijk worden geschoold. Dan volgen acht weken op een werkervaringsplek bij een technisch bedrijf waar zij als reguliere uitzendkracht en later meestal in vaste dienst kunnen blijven werken. Het verschil tussen onze reguliere cursisten en onze cursisten met een afstand tot de arbeidsmarkt, is de intensieve persoonlijke begeleiding die zij krijgen, al tijdens het scholingstraject.”

Omdat zich onder de cursisten met een beperking ook mensen met een psychische kwetsbaarheid bevinden, is die persoonlijke begeleiding noodzakelijk. Bij Haprotech wordt gewerkt met kleine cursistengroepen; maximaal acht personen per groep. En daarnaast wordt vanaf het begin van de opleiding een intercedent van Haprotech Technisch Uitzendbureau gekoppeld aan de cursist. Wekelijks zijn er voortgangsgesprekken tussen de cursist, de docent en de intercedent, zodat na acht weken een passende werkervaringsplek voor de cursist gevonden kan worden. Maatwerk dus?

Diane: “Zeker maatwerk, we kijken goed naar de individuen. Lassers zijn nu eenmaal een bijzonder volk, laat ik dat vooropstellen. Wij kijken dus niet gek op als iemand ‘anders’ is. Bovendien: wat door velen wordt gezien als een beperking, zien wij vaak als een kwaliteit. Een lasser in opleiding met een vorm van autisme, kan zich vaak beter focussen op zijn werk dan iemand die niet autistisch is. Maar voor een andere cursist met een psychische beperking kan het dragen van een laskap in eerste instantie op de zenuwen werken omdat hij of zij zich opgesloten voelt.”

”Wat ons als bedrijf motiveert, is dat de mensen die zich bij ons melden voor een leerwerktraject, gewoon leuke jongens en meiden zijn. Maar ze hebben niet altijd geluk gehad. De plek waar je wieg gestaan heeft, kan zoveel uitmaken voor hoe je latere leven eruitziet.”

Voor Diane is de huidige krapte op de arbeidsmarkt, zeker wat betreft de metaal-bouw-en installatietechniek, geen grote verrassing. “Goede vakmensen zijn schaars en het is de afgelopen jaren alleen maar moeilijker geworden voor werkgevers om ze te vinden. Er zijn steeds minder vmbo-en mbo-instituten die deze opleidingen in hun aanbod hebben. Daarnaast gaat straks in deze beroepsgroep een hele generatie, de babyboomers, met pensioen. Daarmee verliezen we niet alleen een schat aan ervaring, maar ook een heel groot stuk kennisoverdracht.”

Betekent dit voor de lassers die hun opleiding hebben afgerond dat het vinden en behouden van een baan gegarandeerd is? Diane Schoorl: “Van de mensen in het leerwerktraject blijft 70 tot 85% aan het werk, dat is een prima score. Het betekent niet dat het allemaal zonder slag of stoot gaat, trouwens. Sommige van onze leerwerktraject-cursisten kampen met psychische problemen die steeds opnieuw de kop opsteken, en vallen dan terug in oude patronen. Dan is het aan ons om in contact met hen te blijven en ze terug te halen naar de werkvloer. We hebben een commitment ten opzichte van onze mensen; zelf hebben we er financieel belang bij om hen opnieuw de arbeidsmarkt op te krijgen, maar we hebben ook afspraken gemaakt met de gemeenten en zijn scholingspartner van het UWV. Die stoppen met het aanbieden van mogelijke cursisten als blijkt dat te weinig mensen daadwerkelijk de eindstreep halen.”

Diane: “De metaalsector is conservatief, en het valt ook niet altijd mee voor mensen met een rugzak om zich staande te houden. Parttime werken is bijvoorbeeld eigenlijk niet echt een optie: De lasser of metaalbewerker is een radartje in een groter geheel en hij of zij kan niet halverwege de dag zeggen; ‘Ik ga naar huis’. Dan kunnen collega’s, de volgende radars, niet verder. Het is eigenlijk wel de bedoeling dat lassers en metaalbewerkers minimaal vier hele dagen achter elkaar werken. En dat strookt soms niet met wat het beste is voor hun psychische gezondheid.”

Open mind

Ze is even stil en vervolgt dan: “Wat ons als bedrijf motiveert, is dat de mensen die zich bij ons melden voor een leerwerktraject, gewoon leuke jongens en meiden zijn, maar ze hebben niet altijd geluk gehad. De plek waar je wieg gestaan heeft, kan zoveel uitmaken voor hoe je latere leven eruitziet. We hebben kandidaten die kampen met verslavingsproblematiek, autoriteitsproblemen, die in het autistisch spectrum zitten of die een moeilijke jeugd hebben gekend. Vaak zit het met de motivatie van deze mensen goed en aan de werkhouding ligt het ook meestal niet. Maar door losse eindjes uit het verleden, hebben cursisten soms een terugval en moeten ze noodgedwongen stoppen. Maar we houden contact in de tijd van uitval. Na behandeling, soms zelfs een opname, kunnen mensen zich weer melden om via ons uitzendbureau opnieuw aan de slag te gaan. Dat doen wij misschien anders dan andere bedrijven; bij ons krijg je een 2^e, 3^e en 4^e kans.” Lachend: “Ja; we geven gewoon iets meer kansen!”

Een pasklaar antwoord op de vraag of werkzoekenden met een psychische kwetsbaarheid een oplossing kunnen bieden voor de krapte op de arbeidsmarkt heeft Diane Schoorl niet. Maar dit weet ze wel: “Ik denk dat we met z’n allen dingen soms groter maken dan ze zijn, waardoor het moeilijker wordt voor sommige mensen om een plek op de arbeidsmarkt te vinden. Aan de andere kant; werkgevers weten maar al te goed dat er schaarste is, dus ze kunnen het zich niet permitteren om op het schaap met de vijf poten te gaan zitten wachten. Gekwalificeerd personeel wegsturen kan nu, in deze tijd van personeelsschaarste, echt niet. Dus een open mind en sociaal bewustzijn bij bedrijven levert inderdaad kansen op.”