De overgang van onderwijs naar werk

Wat heb je nodig als je een psychische kwetsbaarheid hebt?

“Toen ik na mijn studie een baan zocht, wist ik nog niet welke invloed mijn psychische kwetsbaarheid op werk zou hebben. Daar kwam ik achter toen ik aan de slag ging. En die belemmeringen bespreken was doodeng, maar noodzakelijk weet ik nu”, aldus Nadya van der Sluis, jurist bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
De overgang van onderwijs naar werk verloopt jaarlijks voor een groot aantal jongeren moeizaam of helemaal niet succesvol. Jongeren met een psychische kwetsbaarheid hebben gemiddeld genomen meer moeite om die overstap te maken en zich vervolgens staande te houden op de arbeidsmarkt. Het gaat hierbij om leerlingen uit alle lagen van het onderwijs: het praktijkonderwijs, voort- gezet special onderwijs en entreeopleiding, maar ook jongeren met een (psychische) kwetsbaarheid of multi-problematiek uit het mbo, hbo of wo. Veel van de jongeren zijn tijdens hun opleiding aangewezen op extra ondersteuning en hebben die hulp ook nodig in de overgang naar werk.

Maatwerk voor jongeren met een psychische kwetsbaarheid

Er zijn mogelijkheden voor jongeren met een psychische kwetsbaarheid om hulp te krijgen bij het vinden van een volwaardige functie die past bij de talenten en kwaliteiten van de persoon in kwestie. Zo is er Stichting Studeren en Werken op Maat (SWOM) waar middels maatwerk jongeren worden klaargestoomd voor de arbeidsmarkt. Oprichter Bart de Bart heeft zelf ervaren dat het een lastige weg is zonder hulp: “Je moet als student met een beperking veel eigen regie voeren; je moet je bedenken ‘hoe ga ik mijn leven inrichten zodat ik met mijn kwetsbaarheid mijn studie kan afronden, een baan kan vinden en ook behouden?’ Dan is het heel fijn als iemand je daarbij helpt. Wij gaan samen kijken wat je als jongere nodig hebt op alle gebieden van je leven met als einddoel die baan vinden en behouden.”

Inmiddels heeft SWOM met 88 bedrijven een partnerschap wat inhoudt dat deze bedrijven openstaan voor plaatsing van hoogopgeleide jongeren met een arbeidsbeperking. Zowel de jongere als de werkgever wordt vanuit SWOM begeleid door een jobcoach om de kans van slagen op een duurzame arbeidsrelatie te vergroten. Stichting SWOM heeft de afgelopen 8 jaar al 950 starters naar een baan begeleid en op weg geholpen naar een zelfstandig leven.

Jobcoach van SWOM

Eén daarvan is de 34-jarige Nadya van der Sluis. Zij is als jurist werkzaam bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid. “Toen ik 4 jaar geleden in contact kwam met mijn jobcoach van SWOM vond ik het moeilijk om te praten over mijn bipolaire stoornis. Op dat moment moest ik nog accepteren dat ik een psychische kwetsbaarheid heb. Dus het was een grote stap om eerlijk te zijn tegen mijn jobcoach en vooral ook tegen mezelf. Je moet aangeven wat je nodig hebt om te kunnen functioneren, anders werkt het niet.”

Via SWOM vindt Nadya een baan als jurist bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid en is inmiddels zo ver dat ze zonder hulp haar weg kan vinden op de arbeidsmarkt, maar de jobcoach is een hele belangrijke schakel geweest tussen haar en haar werkgever.

“Zonder SWOM had ik misschien wel een baan gevonden, maar dan had ik die baan denk ik niet vol kunnen houden. Pas als je werkt, merk je welke belemmeringen en angsten je hebt en daar heb ik met mijn jobcoach veel over gesproken. In het begin was ik bang mijn baan te verliezen wanneer ik mijn leidinggevende zou zeggen wat ik nodig heb om te kunnen functioneren, maar met de steun van mijn jobcoach durfde ik eerlijk te zijn. En dat werkte! Inmiddels weet ik wat ik kan en wat ik waard ben. Ik kan en durf op me zelf te vertrouwen en kan nu mijn weg op de arbeidsmarkt alleen vervolgen.”

Tussenstapjes op weg naar werk

De weg van onderwijs naar werk loopt niet altijd in één rechte lijn. Soms is een betaalde baan nog een brug te ver en zullen er tussenstapjes gezet moeten worden om uiteindelijk uit te komen bij een reguliere werkplek. Eén van de mogelijkheden om te onderzoeken wat een mogelijk geschikte baan zou kunnen zijn, is het doen van maatschappelijke diensttijd (MDT). Deze maatschappelijke diensttijd is geïnitieerd door de overheid en is een manier voor jongeren om hun talenten te ontdekken en ontwikkelen. Ook is het een uitgelezen kans om nieuwe mensen en andere leefwerelden te leren kennen. De jongeren worden begeleid, krijgen trainingen en tegelijkertijd zetten ze zich in voor een ander of de samenleving. De ervaring die ze opdoen helpt hen bij verdere keuzes en voor jongeren met een (psychische) kwetsbaarheid is het een manier om te ontdekken of en zo ja welke belemmeringen ze door hun beperking ervaren tijdens werkzaamheden.

Zeker nu door alle coronamaatregelen veel stages niet door kunnen gaan, kan werkervaring die opgedaan wordt met maatschappelijke diensttijd een alternatief zijn. Op de site van de rijksoverheid zegt staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) hierover: “Juist in deze sombere coronatijd is het heel belangrijk dat jongeren meer perspectief krijgen en houden op dingen die wél kunnen. Een MDT kan dat perspectief bieden voor heel veel jongeren. Op allerlei uiteenlopende manieren kun je via een MDT nieuwe mensen ontmoeten, doen wat je interessant vindt en iets bijdragen aan je omgeving. Ik zou tegen iedereen van 14 tot 27 willen zeggen: vul even die test in, er kan een hele nieuwe wereld voor je opengaan.”

#IkBenOpen

Ook vrijwilligerswerk kan voor jongeren met een psychische kwetsbaarheid een goede tussenstap zijn in de overgang van onderwijs naar een betaalde baan. Voor de 23-jarige Fleur Jaspers pakt dat goed uit. Na haar middelbareschooltijd heeft Fleur veel tijd doorgebracht in klinieken om behandeld te worden voor haar depressie en eetstoornis. Tegen de verwachting in was 2020 voor haar een goed jaar: “Het jaar 2020 staat voor mij voor persoonlijke groei en herstel. Het was een jaar zonder opname in een kliniek en het gaat nu duidelijk beter met me dan de voorgaande jaren.” Fleur voelt dat ze ruimte heeft om naast haar therapie vrijwilligerswerk te doen. Ze kan aan de slag bij stichting #IkBenOpen en dat bevalt goed. Fleur: ”Ik vind het werk leuk en ik merk dat ik daar zelfvertrouwen van krijg. Het gaat goed; ik haal mijn deadlines en het samenwerken met mijn collega’s is fijn. Ik merk dat het me nu lukt om ook in contact te blijven met hen als het niet goed met me gaat. Voorheen zou ik dan direct gestopt zijn met vrijwilligerswerk.” Een fulltime baan of studie is nu nog niet aan de orde voor Fleur, maar de komende maanden wil ze haar werk bij #IkBenOpen uitbreiden. “Dit zijn de eerste stappen richting een betaalde baan en daar wil ik mee door!”

69% van alle jongeren voelt zich nu eenzaam en één derde van de studenten geeft het leven een onvoldoende

Stijgende werkloosheid onder jongeren

Door de coronacrisis is de werkloosheid onder jongeren naar recordhoogte gestegen. Het zijn vooral de kwetsbare jongeren voor wie nu gevreesd wordt dat de kloof van leren naar het werkende leven te groot wordt, waardoor ze een goede start naar een volwassen, zelfredzaam leven missen. Uit onderzoek van I&O Research blijkt dat 69 % van alle jongeren zich nu eenzaam voelt en dat één derde van de studenten het leven nu een onvoldoende geeft. Ze missen hun sociale leven, hebben nu al bijna een jaar online les en bijbaantjes zijn gestopt. Hun hele leven is piepend tot stilstand gebracht terwijl ze net de vleugels hadden gespreid om los te komen en de wereld te veroveren. Ook de jongerenafdeling van de Sociaal Economische Raad slaat alarm en geeft aan dat de coronacrisis de jongeren onevenredig hard raakt. Hun toch al onzekere positie op het gebied van werk en wonen is verslechterd en hun financiële en mentale reserves raken uitgeput. Ook roepen zij de regering op meer werkplekken en werkervaringsplekken voor starters op de arbeidsmarkt te stimuleren omdat ze zien dat veel jongeren nu vastlopen in de overgang van onderwijs naar werk.

Ook bij Studeren en Werken op Maat zien ze het aantal studenten dat vastloopt, groeien. Bart de Bart: “We zien dat een aantal werkgevers het lastig vindt om een jonge werknemer te laten starten in coronatijd terwijl het thuiswerken de norm is. En toch kan dat. Wij hebben een app ontwikkeld om zowel werknemer als werkgever hierbij te ondersteunen. Ook nu zijn er mogelijkheden!” 

Werkgever met open armen

En al zou je misschien verwachten dat horecabedrijven die nu al maanden dicht zijn wel iets anders aan hun hoofd hebben dan het aannemen van personeel, niets is minder waar! Tenminste wat betreft Harvey Enklaar van restaurant De Tijd in Wolfheze. Het is nog even wachten tot het restaurant weer open mag, maar als dat moment daar is, staat Harvey met open armen een jonge werknemer mét psychische kwetsbaarheid op te wachten! Harvey: “Wij hebben een divers team met daarin ook werknemers met een psychische kwetsbaarheid. Dat is niet eng of raar, dat is juist interessant en leerzaam voor ons allemaal. Uiteindelijk gaat het erom dat het leuker is om het samen te doen. Niet ‘kijk mij eens, kijk mij eens’ maar ‘kijk ons eens’. Samen krijg je meer voor elkaar. Dus ja, zodra het restaurant weer open mag, is hier een werkplek te vinden!”

JONG ONGEKEND TALENT
OP WEG NAAR WERK

Sterk door Werk zal het komend half jaar een aantal jongeren volgen en filmen in de transitie van onderwijs naar werk. In een serie Ongekend Jong Talent, op weg naar werk, laten we zien wat zij nodig hebben om hun plek op de arbeidsmarkt te verwerven. Kijk hier alle afleveringen. Hieronder alvast een voorproefje.