Beleidsadviseur Henk-Jan Grotenhuis van SZW is al meer dan tien jaar de drijvende kracht achter de domeinoverstijgende samenwerking tussen de ggz en het werkdomein. Wat begon met kleine ontmoetingen tussen gemeenten, UWV en ggz, groeide uit tot een structurele landelijke aanpak. Zijn werk is dit voorjaar in de voorjaarsnota bekroond met de structurele financiering voor re-integratiemethodiek IPS. In de nieuwste aflevering van de podcast Psychisch Welzijn en Werk vertelt hij open over zijn persoonlijke drijfveren, het politieke schaakspel achter de schermen én zijn wensenlijstje: het recht op een IPS-traject voor iedereen en het realiseren van een integraal budget bij domeinoverstijgende samenwerkingen. Luister hieronder de podcast.
Werkt de link niet? Luister dan direct via Spotify
Lees hier de highlights uit de podcast
Henk-Jan Grotenhuis over de kracht van domeinoverstijgend samenwerken en het ontstaan van de structurele weg naar werk
“Moeten we toe naar recht op IPS?”
Wanneer beleidsadviseur Henk-Jan Grotenhuis in 2013 bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de slag gaat met het thema werk voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, is dat nog onontgonnen terrein. Het start met de ogenschijnlijk eenvoudige vraag: Hoeveel mensen met psychische problemen zijn er in een uitkering terechtgekomen? “We hadden het vermoeden dat veel mensen met psychische klachten onnodig in een uitkering zaten. En we vroegen ons af hoe dat kon. Zo ontdekten we dat professionals uit de ggz, gemeenten en UWV vaak langs elkaar heen werkten,” vertelt Henk-Jan. “Terwijl ze eigenlijk voor dezelfde mensen aan de slag zijn. Ik dacht: als we ze bij elkaar brengen, kan er iets moois ontstaan.””
De eerste ontmoetingen
De doorbraak komt met de zogenaamde ontmoetingspleinen. In alle arbeidsmarktregio’s krijgen gemeenten, UWV en ggz-instellingen de kans elkaar te leren kennen. “Mensen ontmoeten mensen. Dat was de kern,” zegt Grotenhuis. “We ontdekten dat de wil er was om samen te werken, maar dat de verbinding nog ontbrak.” Uit die ontmoetingen groeiden regionale plannen — 31 in totaal — die het begin vormden van een landelijke beweging.”
Van plannen naar structurele samenwerking
De eerste plannen blijken het startschot voor een serie regelingen waarmee re-integratiemethode IPS (Individuele Plaatsing en Steun) landelijk voet aan de grond kreeg. Dankzij politieke steun komt er geld vrij: eerst voor de UWV-doelgroep, later ook voor mensen met een bijstandsuitkering bij gemeenten. “Gemeenten kregen de kans om te ervaren dat IPS werkt,” vertelt Henk-Jan. “Daarmee verdween de drempel om te investeren in mensen met een psychische kwetsbaarheid.”
IPS — ontwikkeld binnen de ggz en internationaal bewezen effectief — draait het klassieke denken om. Niet eerst ‘werken aan je herstel’ en daarna pas een baan, maar beginnen met betaald werk en daar de juiste begeleiding omheen organiseren. “Dat is een omkering waar bemoediging van uitgaat. Dat geeft mensen zelfvertrouwen en perspectief,” aldus Grotenhuis. “Het is de paradox van veiligheid en avontuur: genoeg steun om het aan te durven, genoeg uitdaging om te groeien.”
Werk als medicijn
De resultaten liegen er niet om. In steeds meer regio’s werken gemeenten, UWV, ggz-instellingen en werkgevers samen. Onderzoek van UWV en Amsterdam UMC bevestigt dat IPS de baankansen aanzienlijk vergroot. Voor Grotenhuis is het bewijs duidelijk: “Werk kan een heel goed medicijn zijn. We zien dat psychische klachten afnemen zodra mensen weer meedoen. Je verdient je eigen inkomen, je hoort erbij — dat doet iets met je herstel.”
Het schaakspel achter de schermen
Maar vanzelf gaat het niet. Achter de schermen is het soms een spannend schaakspel. Henk-Jan en zijn collega’s hebben te maken met wetten, schotten en budgetten die niet op elkaar aansluiten. En de participatiewet blijkt niet in het voordeel van mensen met een psychische kwetsbaarheid te werken. Uiteindelijk komt het succes vaak door de inzet van werkbezoeken. “Dan moet je strategisch bewegen. Je probeert de juiste mensen aan tafel te krijgen, van ambtenaren tot ministers, en ze niet te overtuigen met papier, maar met verhalen van mensen. Van werknemers die via IPS een baan vinden en hun enthousiaste werkgevers. Dan gaat het leven. En ja, dat was soms een spannend schaakspel. Want je beweegt in het spanningsveld van wetgeving, beleid en overtuiging. Maar op cruciale momenten waren er mensen die zeiden: we moeten dit doen. En dat maakte het verschil.”
De doorbraak: structurele financiering
De lange adem wordt in 2025 beloond. “We kregen structureel 12 miljoen per jaar voor de gemeentelijke doelgroep,” zegt Grotenhuis trots. “Niet meer in cofinanciering, maar 100% gefinancierd. Dat is een klein wonder, een heel goed resultaat. Na jaren van tijdelijke projecten is er nu continuïteit. Continuïteit voor de uitvoering. En daarmee ook de kans om planmatig verder te bouwen.”
De persoonlijke drijfveer
Waarom hij zich zo vastbijt in dit onderwerp? “Ik heb zelf in mijn verleden ook problemen gehad met neerslachtigheid,” vertelt hij open. “En ik heb vaak gemerkt dat als je een tegenslag te verduren hebt, je echt wat hebt aan structuur. Werk is dan een ontzettend goed instrument om mensen weer aan de praat te krijgen.”
Hij glimlacht: “Voor psychische aandoeningen moet je bij mij zijn, zeg ik wel eens gekscherend.”
Het recht op IPS
Zijn ambitie reikt verder. “Eigenlijk zou elke Nederlander die aan de voorwaarden voldoet, recht moeten hebben op IPS. Nu gaan we uit van de middelen, van het aantal trajecten dat beschikbaar is. De inzet van deze methode is nu ook afhankelijk van gemeentelijk beleid. De gemeente Alkmaar doet het bijvoorbeeld wel, maar de gemeente Heiloo niet. Dat zorgt voor ongelijkheid, maar als het bewezen effectief is, waarom zou je die grilligheid niet opheffen en iedereen het recht op IPS geven? Dan is het geen gunst, maar een recht.”
Naar één integraal fonds
Naast het recht op IPS wil Grotenhuis ook verder kijken dan de bestaande financiële muren. Domeinoverstijgend samenwerken kan voor meer maatschappelijke vraagstukken zoals schulden, armoede en verslaving goed werken. “Maar dan moeten we ook toe naar één integraal fonds, zodat iedereen binnen de samenwerking niet hoeft te verantwoorden waar ze mee bezig zijn. Als je vindt dat deze domeinen samen moeten werken, omdat je daarmee problemen van mensen oplost, zorg er dan voor dat er op het niveau van de middelen een integraal budget komt.”
