“Ik raad anderen ook aan om
te gaan werken tijdens behandeling bij de Nederlandse ggz.”
Fotografie | Nathan Mooij
Werken is belangrijk. Voor iedereen. Dus ook voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Een psychische kwetsbaarheid kan ervoor zorgen dat iemand tijdelijk, soms voor langere tijd en soms een heel leven niet meer meedoet op de arbeidsmarkt. Dit leidt ook buiten de zorg tot hoge maatschappelijke kosten. De cijfers spreken voor zich: bijna zestig procent van alle ggz-kosten wordt gemaakt door mensen met een uitkering. Deze kosten zijn daarmee per uitkeringsgerechtigde ongeveer negen keer hoger dan voor mensen met een baan. Pakweg tien jaar geleden werd nog vaak tegen mensen met een psychische kwetsbaarheid gezegd dat het beter zou zijn niet meer te gaan werken. Er bestond de angst dat dit het wankele evenwicht zou verstoren. Inmiddels wordt werk steeds meer gezien als een belangrijk deel van iemands herstel. Wanneer mensen uit de uitkering komen, heeft dat zo’n positieve invloed op de mentale gezondheid dat de zorgvraag van ggz-cliënten bijna halveert als zij werk hebben. Reden te meer om fors in te zetten op begeleiding naar werk zoals met een re-integratietraject als IPS.
Toch is het nog niet vanzelfsprekend dat het hebben en vinden van een baan in elke ggz-intake aan de orde komt. Een instelling die daar wel werk van maakt is Parnassia Groep, een grote zorginstelling voor geestelijke gezondheidszorg in Nederland.
Vijf jaar geleden klopte de nu 31-jarige Denison Mendes Lopes aan bij Antes, een vestiging van Parnassia Groep in Rotterdam en omstreken. Nu, vijf jaar verder, is hij voor 25 uur in de week werkzaam bij een depot van DHL en is zijn specialistische ggz-behandeling recent afgesloten.
Denison is een rustige man, die niet veel woorden nodig heeft om te zeggen wat hij bedoelt. Ik interview hem samen met zijn herstelcoach bij Reakt, Laura van Voorst, over hoe dit traject voor hem is verlopen en wat het werk voor hem betekent.
Parnassia groep is een grote instelling voor geestelijke gezondheidszorg met vestigingen in een groot deel van Nederland. Ze werken op meer dan 400 locaties met drie kernregio’s, Noord-Holland, Haaglanden en Rijnmond. Eén van de vestigingen is Antes, met een werkgebied in Rotterdam en omstreken. Antes is een instelling die behandeling en begeleiding aanbiedt. Reakt is een onderdeel van de Parnassia Groep die zich bezighoudt met begeleiding, participatie en activering.
“Door werk sta ik sterker in mijn schoenen.”
Denison Mendes Lopes
Denison, kan je wat vertellen over jouw situatie toen je vijf jaar geleden bij Antes in behandeling kwam?
“Ik was 26 en had psychotische klachten. Het ging helemaal niet goed met mij. Ik kreeg toen bij Antes ambulante therapie en had wekelijkse gesprekken met mijn behandelaar. Op dat moment zat ik nog op de Hogeschool in Holland, maar ik deed daar niets meer aan. Mijn behandelaar stimuleerde me wel om weer terug te gaan naar school, maar ik wilde dat niet. Ik ben toen gestopt met school.” Denison komt in de bijstand terecht en gaat via de gemeente aan de slag als vrijwilliger bij WMO Radar in Rotterdam, een stichting die diensten aanbiedt ter ondersteuning, activering en participatie van de bewoner.
Als onderdeel van zijn behandeling heeft hij wekelijkse gesprekken met Laura, zijn herstelcoach en arbeidsspecialist, om zijn werkdoelen te verduidelijken. “We deden een werkwijzertest om te kijken wat voor persoon ik ben en wat voor werk bij mij past. Ook bespraken we hoe ik wil dat mijn werkplek eruitziet. Zo ontdekte ik dat ik administratief werk wil doen en dat ik graag bij de overheid wil werken. Laura ging op zoek naar passende banen voor mij.” Laura vult aan dat zij vanuit haar rol als herstelcoach van Reakt werkzaam is in een zogenaamd FACT-team (Flexible Assertive Community Treatment) van Antes.
Laura van Voorst
Dit is een team van hulpverleners met ieder zijn eigen specialisme. Laura is in dit team de arbeidsspecialist, maar er zitten bijvoorbeeld ook een sociaal werker, een psychiater, psycholoog en een verpleegkundige in. Doordat er een arbeidsspecialist in het team zit, wordt het element werk nu veel serieuzer genomen dan voorheen.
De eerste baan van Denison is bij Rijkswaterstaat, waar hij zich vooral bezighoudt met digitale documentatie. Een uitdaging voor Denison in deze baan is naast de inhoud van het werk “daar vond ik wel steeds makkelijker bepaalde trucjes voor”, vooral het sociale aspect, zoals de omgang met collega’s. Hij was onder de indruk van de vele mensen op de afdeling: “Toen ik begon op de afdeling moest ik heel veel handjes geven.”
Het sociale aspect van werken is voor hem belangrijk: “Bij de lunch gingen we samen met de lift naar de kantine. We spraken dan over veel onderwerpen, bijvoorbeeld over Open monumentendag. Dat vond ik leuk.”
Denison voelt zich niet gelijk een volwaardige collega, maar dat verandert wanneer hij meer betrokken wordt bij de organisatie. “Toen ik ook bij de afdelingsbijeenkomsten mocht komen, kreeg ik het gevoel dat ik erbij hoorde. Wat ik daar hoorde, gaf me een inkijkje in de rest van de organisatie.”
Al heeft Denison een baan gevonden, hij houdt wekelijks contact met Laura. Hij oefent met haar vooral zijn sociale vaardigheden: “We deden bijvoorbeeld rollenspellen om te oefenen dat ik makkelijker een praatje met collega’s kon maken. Ik leerde ook hoe en waarom je vraagt hoe iemands weekend is geweest. We werkten aan het verbeteren van mijn assertiviteit en mijn eigenwaarde.”
De belangrijke rol van Laura in het verstevigen van Denison’s eigenwaarde komt in het gesprek duidelijk naar voren. Laura bekrachtigt hem en ik merk dat dit hem de motivatie geeft om door te gaan en in zichzelf te blijven geloven.
Na de plaatsing van een jaar bij Rijkswaterstaat, krijgt Laura via het werkgeverservicepunt van gemeente/UWV twee banen aangeboden waar Denison een proefplaatsing van twee maanden kan doen.
Als UWV verwacht dat je moeilijk aan het werk kunt komen, kun je voor een proefplaatsing in aanmerking komen. Iemand krijgt dan de kans om ervaring op te doen in de functie en te ervaren of het bij je past. Je behoudt hierbij het recht op een uitkering. Deze proefplaatsing is meestal 2 maanden, maar kan worden verlengd.
Laura: “Denison heeft keihard aan zichzelf gewerkt. Eerst stond hij buiten de maatschappij, nu staat hij in de maatschappij.”
Deze proefplaatsingen verlopen minder succesvol voor Denison. De feedback die Denison van de werkgevers krijgt, is dat hij te weinig assertief is en dat hij een stukje snelheid mist. Denison omschrijft het als volgt: “In het werk lukte iets niet goed, maar de collega’s kwamen me wel steeds vragen of het af was. Ik vond het moeilijk om hulp te vragen. Hierdoor liep de psychische druk bij mij op en kwam ik in een negatieve spiraal. Toen ik dat uiteindelijk bij Laura aangaf, was het eigenlijk al te laat.”
Helaas krijgt Denison na de proefplaatsing dan ook geen contract. En ook nu is de stimulerende begeleiding van Laura erg belangrijk voor hem. Denison is teleurgesteld, maar gaat niet bij de pakken neerzitten. En die instelling werpt zijn vruchten af! Denison krijgt een baan aangeboden en gaat 25 uur per week als pakketsorteerder aan de slag bij een depot van DHL. En dat bevalt goed: “Ik vind het werk veel leuker dan ik had verwacht. Ik ben veel aan het sorteren met andere collega’s. Soms doe ik ook de planning, dat vind ik erg leuk om te doen. Wat ik nu doe, is dat ik zelf naar mijn leidinggevende ga om te vragen of ik de planning kan doen, in plaats van te wachten tot hij het aan me vraagt. Ik krijg ook de ruimte om mijn eigen manier te vinden in het plannen.”
Ook op sociaal gebied heeft Denison stappen gezet: “Ze vinden me nog steeds stil, maar ik heb geleerd vragen terug te stellen, zoals wat voor sport iemand doet. Wat ik bij Laura heb geleerd, pas ik hier ook toe. Dat helpt me nog steeds.”
Ik vraag hem hoe het is gelukt om na de teleurstellingen toch door te blijven gaan. Na een korte stilte zegt Denison gedecideerd: “Door op de plek te gaan staan waar ik moet staan.”
Ik laat deze even op me inwerken en wil erover doorvragen, maar dan bedenk ik me dat dit juist heel kernachtig omschrijft welk proces Denison aan het doorlopen is en laat het daar dan ook bij. Het maakt ook weer duidelijk welke rol Laura speelt in zijn begeleiding: zij leert hem de plek en ruimte in te nemen die hij mag en moet innemen. “Zichzelf niet kleiner maken dan hij is, maar daar te gaan staan waar hij moet staan.”
Het proces van Denison laat zien dat het vinden en behouden van een baan voor mensen met een psychische kwetsbaarheid geen vanzelfsprekendheid is. Het is er één van vallen en opstaan en waar uit elke werkervaring weer geleerd moet worden om verder te komen. Laura: “Denison heeft keihard aan zichzelf gewerkt de afgelopen periode. Ik vind het heel knap hoe hij zich voor mij open heeft durven stellen en hoe hij steeds is doorgegaan. Eerst stond Denison buiten de maatschappij, nu staat hij in de maatschappij.”
Als ik Denison vraag wat werk voor hem betekent zegt hij: “Door het hebben van werk voel ik dat ergens aan bijdraag en sta ik sterker in mijn schoenen. Ik ga makkelijker met mensen om, dat geeft me een gevoel van eigenwaarde. En ik doe elke dag iets wat ik leuk vind!” En dat ziet ook de werkgever van Denison die onlangs zijn contract heeft verlengd. Voor Denison werkt werk als herstel: zijn specialistische ggz-behandeling bij Antes is afgerond. Wel zal hij met een psycholoog binnen de basis ggz verder werken aan het vergroten van zijn eigenwaarde.
Denison, heb je nog een tip die je aan mensen zou willen geven die in dezelfde situatie zitten als jij vijf jaar geleden?
Denison aarzelt geen moment en zegt: ”Ik raad mensen aan om te gaan werken als ze in behandeling zijn. Je kunt klein beginnen. Je leert dan vaardigheden bij een werkgever die je kunt gebruiken voor toekomstig werk. Het helpt om hierover te praten tijdens de behandeling.” Hij eindigt met iets dat hij in de begeleiding geleerd heeft: ”Maak bespreekbaar wat je dwars zit bij je direct naaste of bij iemand anders, dat helpt.”
