“Onderlinge afstemming en begrip voor elkaars (on)vermogen is sleutel naar succes”
Interview met Arbeidsdeskundige Eric Groenendaal UWV
Fotografie | Nathan Mooij
Met elkaar samenwerken om zo meer mensen met een psychische kwetsbaarheid naar duurzaam werk te begeleiden. Dat is de achterliggende gedachte geweest van het convenant dat UWV en de Nederlandse ggz beiden ondertekenden in 2012. Het goede nieuws is dat nu, bijna 9 jaar later, veel meer partijen betrokken zijn bij deze samenwerking en de kans op werk voor mensen met een psychische kwetsbaarheid is toegenomen. Maar ook is duidelijk geworden dat het samenwerken van partijen met ieder een eigen bloedgroep makkelijker gezegd is dan gedaan. Toch zijn er ook voorbeelden waar die samenwerking inmiddels wel goed van de grond is gekomen en waar één plus één drie wordt. Zoals de samenwerking tussen UWV Den Bosch en Reinier van Arkel, een instelling voor Specialistische Geestelijke Gezondheidszorg (SGGZ) in dezelfde stad. Hoe doen ze dat? Wat is er nodig voor zo’n vruchtbare samenwerking? In gesprek met arbeidsdeskundige Eric Groenendaal die hier vanaf het begin bij betrokken is.
Werk als onderdeel van de behandeling
“Iedere partij heeft zijn eigen specialisme en of doelstelling. Zo wil GGZ een duurzaam herstel bevorderen, UWV wil de cliënt naar vermogen laten re-integreren en zo het beroep op een uitkering terugdringen en de klant wil zijn situatie verbeteren en aan het werk. We hebben eerst de beelden die we van elkaar hadden uitgewisseld want er moesten twee werelden bij elkaar komen. Er is daarom een aantal bijeenkomsten georganiseerd waarbij ik onder andere uitleg heb gegeven over de wet- en regelgeving van UWV en onze mogelijkheden voor ondersteuning bij re-integratie.
Bij de GGZ was twijfel over de betrokkenheid en bereikbaarheid van de UWV-medewerkers, dat hebben we moeten wegnemen. Ik heb bij Reinier van Arkel gewoon gevraagd: wat hebben jullie nodig?”
In 2016 gaat de pilot ‘Sneller herstel door samenwerking tussen Gespecialiseerde GGZ en UWV’ van start. Er worden heldere afspraken gemaakt over uitwisseling van gegevens. “De behandelaar bij SGGZ Reinier van Arkel bespreekt met een cliënt of deze mee wil doen aan een traject in het kader van de werkgerichte behandelaanpak. Voor het uitwisselen van medische gegevens tussen behandelaar en verzekeringsarts wordt gebruik gemaakt van een dubbelloops machtiging. De cliënt tekent deze bij aanvang van het traject. De cliënt wordt door de behandelaar aangemeld bij mij en na een eerste screening wordt deze uitgenodigd voor een gecombineerd spreekuur met eerst de verzekeringsarts en aansluitend bij mij. Tussentijds schetst de verzekeringsarts aan mij de voorwaarden voor werk en werkomgeving en eventuele andere aandachtspunten die een rol kunnen spelen bij de re-integratie. Vervolgens ga ik met de cliënt in gesprek om een beeld te krijgen over het arbeidsverleden en wat verder nodig is voor het vergroten van de kans op duurzaam werk. Waar is hij of zij eerder tegenaan gelopen en wat wil hij of zij in de praktijk brengen van datgene dat tijdens het behandeltraject wordt geleerd? Wij noemen dat werkgerichte behandeldoelen en deze leg ik dan vast in een plan van aanpak. Veel van de deelnemers hebben bij de start van hun traject nog geen werkplek. Wij werken voor het vinden daarvan samen met enkele coaches van een tweetal re-integratiebedrijven. Na het gesprek met de cliënt wordt deze aangemeld bij één van deze bedrijven en gaat een coach samen met de cliënt een trajectplan opstellen. Dat plan bespreken we dan vervolgens met, in wat wij zijn gaan noemen een vier-gesprek: cliënt, behandelaar, coach en arbeidsdeskundige komen daarvoor bijeen. We fine-tunen datgene wat nog niet duidelijk is en de klant gaat vervolgens gedurende een traject van een jaar werken aan een duurzame werkhervatting.
Gedurende dat jaar heeft cliënt alleen direct te maken met zijn behandelaar en deze coach. Het grote voordeel is dat een cliënt al tijdens zijn behandeling door de GGZ in een traject naar werk komt, dat werk maakt deel uit van de behandeling. Zo gaat er geen tijd verloren en wordt de afstand tot de arbeidsmarkt niet onnodig nog groter. Indien noodzakelijk ben ik beschikbaar voor het geven van adviezen of het beantwoorden van vragen. Uit ervaring weten wij inmiddels dat het op deze wijze samenwerken, door de cliënt als zeer prettig wordt ervaren.”
Mensenwerk
Onderling contact tussen de professionals lijkt de sleutel tot het succes van deze methode.
“Het gaat hier over mensenwerk: je introduceert een nieuw proces, dat vraagt om heel veel afstemming en uitleg. We houden steeds in de gaten: wie doet wat? En dat gaat met heel veel overleg. Het projectteam bespreekt iedere zes weken de voortgang van de samenwerking en de verdere implementatie binnen de SGGZ Reinier van Arkel. Iedere zes weken bespreken afgevaardigden van de deelnemende teams binnen de SGGZ Reinier van Arkel, de coaches, een verzekeringsarts en arbeidsdeskundigen de voortgang van de lopende trajecten. Hierbij wisselen wij ervaringen uit en staan stil bij de dingen die we kunnen veranderen of verbeteren. En soms gaat het gewoon niet, dat is ook goed om in kaart te brengen en te uiten. Dan is het belangrijk om in één ruimte te zitten en dat te concluderen. Dan kun je met elkaar verder. Ik ben heel veel naar Reinier van Arkel gefietst voor vier-gesprekken, maar ook om gewoon uitleg te geven. In deze tijd van corona is direct contact natuurlijk moeilijker, maar we gaan inmiddels al een paar jaar met elkaar terug, dus we kennen elkaar goed genoeg om ook digitaal samen te kunnen werken. Er gaan soms ook wel eens dingen mis. Een misverstand ontstaat gemakkelijk. Een behandelaar gaf op een gegeven moment aan dat wij als UWV een cliënt niet wilden helpen. Ik heb dat uitgezocht: bleek dat we de cliënt op dat moment niet móchten helpen. Zijn werkgever was namelijk verplicht de re-integratie te regelen, ondanks dat UWV zijn uitkering wel betaalde. Op zo’n moment is het goed dat je samen in een ruimte zit en de situatie met elkaar bespreekt. En soms loop je letterlijk tegen een grens aan: de grenzen van de GGZ-instellingen en de UWV-regio’s op de kaart van Nederland lopen niet gelijk en dat levert soms ook praktische problemen op. Met name bij de start van de samenwerking zijn daarom duidelijke afspraken gemaakt over wie wel en (nog) niet mee kunnen doen.”
“Laatst had ik iemand een jaar niet gezien, ik herkende hem eerst gewoon niet, daar stond een heel andere persoon!”
Doe eerst ervaring op en zorg dat je elkaars taal spreekt
De pilot begon in 2016 met vijftien cliënten. Inmiddels hebben er zo’n honderd een werkgerichte behandeling gekregen. Ongeveer een kwart heeft een baan gevonden, de helft een werkervaringsplek. Groenendaal: “We begonnen in 2016 klein, met vijftien cliënten, dat is belangrijk wat mij betreft. We begonnen met één afdeling binnen Reinier van Arkel, pas toen dat goed liep, ben ik bij andere afdelingen uitleg gaan geven. Dat is ook mijn advies aan anderen: doe eerst ervaring op en zorg dat je elkaars taal spreekt. Minstens zo belangrijk is doen wat je hebt afgesproken, samen naast de klant staan en streven naar plezier in de samenwerking. En frequent bij elkaar komen, steevast in de gaten houden wat er is afgesproken en benoemen waarom iets niet kan. Zorg dat je één vast contactpersoon hebt, blijf bestaande vooroordelen wegnemen en deel succes ook met elkaar. Eén van onze deelnemers zit inmiddels bij de afdeling voorlichting van Reinier van Arkel en schrijft de verhalen op van ervaringsdeskundigen, die vertellen over wat we hebben gedaan. Laatst hebben die op een congres de staatssecretaris over hun traject verteld, zo komt het onder de aandacht.”
“Als je kijkt naar de cijfers heeft een flink percentage cliënten een behoorlijke verbetering en positieve verandering doorgemaakt en een aanzienlijke groep is blijvend aan het werk. Voor ons professionals levert het op dat we samen sterker worden. De GGZ heeft meer informatie over wat wij doen, wij van UWV een beter beeld van het werk van de GGZ. Over en weer zijn arts en behandelaar met elkaar in gesprek. De coach is de echte intermediair. Laatst durfde een cliënt iets niet aan zijn arts te vertellen, maar wel aan de coach. Voor het traject was het heel belangrijk. Uiteindelijk vroeg de cliënt of de coach het aan mij wilde vertellen, via mij mocht de informatie wat hem betrof wel naar de arts. Zo kun je belemmeringen wegnemen.”
“Je kan een elftal opstellen met allemaal getalenteerde spelers en geen bal in het doel krijgen. Of je zet een elftal neer dat kan geven en nemen en hetzelfde doel nastreeft en zo de wedstrijd van hun leven speelt”
Succesvolle samenwerking in meer regio’s
En waar haalt Groenendaal persoonlijk voldoening uit? “Soms laten dingen lang op zich wachten en komt iets maar niet van de grond. Dan heb je wel van die poeh-poeh momenten. Maar als ik dan in een vier-gesprek na een jaar van iemand terug hoor wat hij heeft ervaren, word ik blij. Laatst had ik iemand een jaar niet gezien, ik herkende hem eerst gewoon niet, daar stond een heel andere persoon! Hij had een goede werkplek gevonden, het gaat goed en hij was dankbaar dat hij meegedaan had. Dan tank je energie. Een ander had ik ergens in het traject een tip gegeven, daar kwam hij aan het eind op terug. Zegt die cliënt na een jaar: ‘Ik ben ermee aan de slag gegaan en was er erg mee geholpen.’ Dat doet me dan goed.”
Inmiddels is de start gemaakt om deze succesvol gebleken methode en samenwerking op meer plekken in het land in te zetten. “SGGZ Reinier van Arkel en UWV Den Bosch hebben de samenwerking opgezocht. Dat zou in principe overal kunnen, maar het kost wel extra inspanning. Ik ben meteen aangehaakt. Ik vind het leuk en waardevol, heb er veel plezier van en ik zie de toegevoegde waarde voor cliënten. Maar ik heb sindsdien ook opleidingen gedaan om erachter te komen welke taal men spreekt bij de GGZ, wat de GGZ probeert te bereiken. Daarmee kan ik bij UWV de vraagstelling scherper krijgen. Dat moet je wel allemaal willen. Zie het als een voetbalwedstrijd: je kan een elftal opstellen van allemaal getalenteerde spelers en geen bal in het doel krijgen. Of je zet een elftal in dat kan geven en nemen, elkaars taal probeert te verstaan, als een team dat hetzelfde doel nastreeft en het speelt de wedstrijd van hun leven.”
Werk als medicijn
Reinier van Arkel
Werk hebben heeft grote invloed op de psychische gezondheid: wie werk heeft, is gelukkiger en meer tevreden over zijn leven. Werk hebben helpt mensen met een psychische kwetsbaarheid bij hun herstel. Werk brengt inkomen en financiële zelfstandigheid, sociale contacten, voldoening, persoonlijke waardering en nieuwe ervaringen met zich mee. Reinier van Arkel heeft momenteel drie interventies die gericht zijn op participatie in werk.
